Η κυνηγετική εκπαίδευση του σκύλου: προσεγγίσεις στους κανονισμούς μέσα από τα μάτια του Δρ. Χρήστου Σώκου.


Η εκπαίδευση του κυνηγετικού σκύλου είναι πολύ σημαντική διαδικασία και θα πρέπει να διαφυλάττεται. Ο κυνηγός – κυναγωγός είναι καλό να διευκολύνεται στην προσπάθειά του να εκπαιδεύσει το σκύλο του. Από την άλλη, η δραστηριότητα αυτή μπορεί να επηρεάζει την άγρια πανίδα, αλλά και την κυνηγετική δραστηριότητα, και έτσι οι αρμόδιοι φορείς θέτουν περιορισμούς. Επίσης μπορεί να εμπορευματοποιείται και τότε θα πρέπει να ελέγχεται.

Στη συνέχεια παρουσιάζονται οι κανονισμοί σε διάφορα κράτη και εξετάζεται η ενδεδειγμένη προσέγγιση με βάση τα διαθέσιμα επιστημονικά δεδομένα.


Κύπρος

Στην Κύπρο σύμφωνα με το Νόμο 152 (Ι) επιτρέπεται η εκπαίδευση των κυνηγετικών σκύλων σε κυνηγούς που έχουν σε ισχύ άδεια κυνηγίου και έχουν πληρώσει το τέλος άσκησης σκύλων (20€). Επιτρέπεται να ασκούν μέχρι και τέσσερις (4) σκύλους, σε συγκεκριμένες περιοχές και περιόδους, από την ανατολή μέχρι τη δύση του ηλίου.

Συγκεκριμένα επιτρέπεται από αρχές Ιανουαρίου μέχρι και την 28η Φεβρουαρίου σε όλες τις περιοχές εκτός των απαγορευμένων περιοχών κυνηγίου. Ωστόσο, η εκπαίδευση απαγορεύεται κατά τις ημέρες και όπου επιτρέπεται το κυνήγι της τσίχλας και της μπεκάτσας (τα κύρια θηράματα της περιόδου αυτής).

Από την 1η Μαρτίου μέχρι την 15η Ιουλίου επιτρέπεται η εκπαίδευση σε περιορισμένες εκτάσεις. Στο πλαίσιο αυτό καθορίζονται συγκεκριμένες περιοχές εκπαίδευσης σκύλων, μέσου εμβαδού 10-15km2. Ο αριθμός τους αλλάζει από έτος σε έτος, και είναι λιγότερες όταν η αφθονία του θηράματος μειώνεται (μόνο 13 περιοχές για το 2022) και περισσότερες, περίπου 70, όταν η αφθονία του θηράματος είναι σε καλά επίπεδα. Επιπρόσθετα των πιο πάνω περιοχών, η άσκηση των κυνηγετικών σκύλων επιτρέπεται σε ακτίνα 200 μέτρων από τα όρια των πόλεων Λευκωσίας, Λεμεσού, Λάρνακας και Πάφου. Από τις 16 Ιουλίου διευρύνεται και πάλι ο χώρος της εκπαίδευσης σε όλους τους κυνηγοτόπους μέχρι την έναρξη του κυνηγίου στις 31 Οκτωβρίου. 

Συνοψίζοντας, για 5,5 μήνες επιτρέπεται η εκγύμναση στους κυνηγοτόπους, για 4,5 μήνες περιορίζεται σε περιοχές εκπαίδευσης και δύο μήνες απαγορεύεται εντελώς. 

Επιπλέον, η εκπαίδευση των κυνηγετικών σκύλων απαγορεύεται σε ακτίνα 150 μέτρων από κατοικημένες περιοχές και εντός γεωργικών καλλιεργειών όπου μπορεί να προκληθεί ζημιά.

Επίσης κατόπιν παρακολούθησης επιμορφωτικών μαθημάτων μπορεί να εκδοθεί άδεια δημιουργίας και λειτουργίας χώρου εκπαίδευσης κυνηγετικών σκύλων. Οι χώροι αυτοί είναι εμβαδού ενός έως πέντε εκταρίων (10-50 στρέμματα) και περιφραγμένοι.


Ελλάδα

Μέχρι το 1998, εκτός της κυνηγετικής περιόδου απαγορευόταν τελείως η κυκλοφορία κυνηγετικών σκύλων στην ύπαιθρο. Επιτρεπόταν μόνο ένα μήνα προ της ενάρξεως της κυνηγετικής περιόδου. Στην πράξη βέβαια δεν εφαρμόζονταν τίποτα από αυτά. Επίσης απαγορεύονταν η διατήρηση σε υπαίθριες ποιμενικές εγκαταστάσεις κυνηγετικών σκύλων, ιδίως ιχνηλατών και λαγωνικών. Αυτό όμως λανθασμένα καταργήθηκε το 2003.

Το 1998 ήρθε ο Νόμος 2637 στον οποίο αναφέρεται: «επιτρέπεται καθ΄ όλο το έτος η εκγύμναση κυνηγετικών σκύλων που συνοδεύονται από κυνηγούς ή κυναγωγούς χωρίς να φέρουν κυνηγετικό όπλο σε περιορισμένες εκτάσεις, που καθορίζονται από την οικεία Δασική Αρχή». Για το σκοπό αυτό, ορίστηκαν σε όλη τη χώρα τέτοιες περιοχές οι οποίες ονομάστηκαν Ζώνες Εκγύμνασης Σκύλων (ΖΕΣ), εμβαδού 3-8km2 (όπως συνιστάται από το αρμόδιο Υπουργείο), αλλά υπάρχουν και ακραίες περιπτώσεις όπου το εμβαδόν περιορίζεται στο 1km2!!! Επίσης σε πολλές περιοχές, ιδίως περιαστικές οι κυνηγοί αναγκάζονται να κάνουν μεγάλες αποστάσεις με το αυτοκίνητό τους για να βρουν κατάλληλη περιοχή εκπαίδευσης και υφίσταται σοβαρό πρόβλημα συνωστισμού. 

Οι Ζώνες αυτές μπορεί να είναι και σε κυνηγοτόπους, όπου ενώ απαγορεύεται το κυνήγι πέρδικας και λαγού, να επιτρέπεται η εκπαίδευση των σκύλων και συνάμα να επιτρέπεται το κυνήγι των αποδημητικών, κάτι το οποίο δεν επιτρέπεται στην Κύπρο. Σε λίγες περιπτώσεις έχει επιτευχθεί να απαγορεύεται η θήρα αλλά να επιτρέπεται η εκγύμναση και έτσι οι κυνηγοί, ιδίως λαγού, είδαν θετικά αποτελέσματα.

Επίσης, επιτρέπεται η διεξαγωγή Αγώνων Κυνηγετικών Ικανοτήτων Σκύλων δεικτών και ιχνηλατών, με όρους και προϋποθέσεις που καθορίζονται με απόφαση του Υπουργού Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής, που δημοσιεύεται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως.


Γαλλία

Η εκπαίδευση, οι αγώνες ή οι δοκιμές κυνηγετικών σκύλων μπορούν να πραγματοποιηθούν εντός περιφραγμένων χώρων εκπαίδευσης όλο το χρόνο για όλες τις κατηγορίες σκύλων.

Όσον αφορά τους κυνηγοτόπους, δεν απαιτείται άδεια από δημόσια αρχή, θα πρέπει όμως ο κυνηγός να έχει τη σύμφωνη γνώμη των ιδιοκτητών ή των δικαιούχων ή κατόχων του δικαιώματος κυνηγιού. Ειδικότερα:

-    Για τους ιχνηλάτες επιτρέπεται όλο το χρόνο η εκπαίδευση σε τεχνητό ντορό, ενώ σε ζωντανό θήραμα δεν επιτρέπεται από 1 Απριλίου μέχρι τη γενική έναρξη της θήρας τον Σεπτέμβριο.

-    Για πόιντερ, σπάνιελ και ρετρίβερ δεν επιτρέπεται για δυόμισι μήνες, από 16 Απριλίου μέχρι 29 Ιουνίου.

Από 16 Απριλίου έως 30 Ιουνίου επιτρέπεται μόνο η βόλτα με κυνηγόσκυλα σε δασικούς ή αγροτικούς δρόμους αρκεί να παραμένουν υπό τον απόλυτο έλεγχο του αφεντικού τους με τη χρήση λουριού.


ΗΠΑ

Σε κάθε πολιτεία υπάρχουν διαφοροποιήσεις στο κανονιστικό πλαίσιο. Οι υπηρεσίες επικεντρώνονται στην προστασία της αναπαραγωγής και στις περισσότερες πολιτείες υπάρχει απόλυτη απαγόρευση κατά την περίοδο αυτή για τις δημόσιες εκτάσεις. Η διάρκεια είναι συνήθως τρεις έως τρεισήμισι μήνες, από τον Απρίλιο μέχρι και τον Ιούλιο και χαρακτηρίζεται ως ήσυχη περίοδος (quiet period). 

Ωστόσο σε λίγες πολιτείες επιτρέπεται η εκπαίδευση όλο το έτος, όπως στο Κάνσας, ενώ σε άλλες έχουν οριστεί και συγκεκριμένες περιοχές εκπαίδευσης (ζώνες), όπως στο Ουισκόνσιν και την Καλιφόρνια.

Από τους επαγγελματίες κυναγωγούς ζητείται η έκδοση αδείας, ενώ από τους κυνηγούς συνήθως όχι. Στη Βόρεια Ντακότα προβλέπονται και περιφραγμένοι χώροι εκπαίδευσης εμβαδού μέχρι 16ha, όπου η εκπαίδευση επιτρέπεται όλο το χρόνο.

Επίσης μπορεί να επιτρέπεται η εκπαίδευση με θηράματα εκτροφής κατόπιν αδείας και υπό προϋποθέσεις. Δηλαδή σε περιοχές όπου δεν υπάρχουν άγριοι πληθυσμοί του είδους, και επίσης μπορεί να ζητείται η περισυλλογή τους μετά τη διαδικασία της εκπαίδευσης (τους κόβουν πτερά κ.λπ.).


Κριτική στους κανονισμούς

Η ενδεδειγμένη διευθέτηση των κυνηγετικών δραστηριοτήτων δεν είναι εύκολη υπόθεση και θα πρέπει να εξετάζεται ολοκληρωμένα το κάθε ζήτημα έχοντας γνώσεις οικολογίας, θηραματολογίας, κυναγωγίας και των τοπικών συνθηκών.

Σημαντικό είναι καταρχήν να εξετάζεται εάν η εκπαίδευση ενδέχεται να έχει επιπτώσεις σε κάποιο προστατευόμενο είδος, κυρίως πρόκειται για απόμακρες περιοχές φωλεοποίησης αρπακτικών, που συνήθως δεν υφίσταται τέτοιο ζήτημα. Γενικά η όχληση από την εκπαίδευση των κυνηγετικών σκύλων δεν αναμένεται να έχει επιπτώσεις σε επίπεδο πληθυσμού ενός είδους υπό κανονικές συνθήκες.

Το δεύτερο είναι η σημασία της εκπαίδευσης ως προς την κάρπωση. Το να βλέπουν οι κυνηγοί το σκύλο τους να αναπτύσσει τις ικανότητές του είναι το σημαντικότερο. Η κάρπωση του θηράματος είναι δευτερεύουσας σημασίας. Πώς λοιπόν περιορίζουμε την ήπια εκπαίδευση για κάτι που είναι δευτερεύουσας σημασίας, την κάρπωση;   

Σε έρευνα του γράφοντα στη Μακεδονία βρέθηκε πως σε Ζώνες Εκγύμνασης, όπου ασκείται έντονη εκπαίδευση σκύλων, όλο το έτος, η μείωση της κάρπωσης των λαγών σε σύγκριση με τις γειτονικές περιοχές περιορίστηκε το πολύ στο 30%. Δηλαδή εάν στους κυνηγοτόπους θηρεύονται 100 λαγοί, στις Ζώνες Εκγύμνασης θηρεύονται 70. Άρα θα πρέπει να μπουν τα πράγματα σε μια πλάστιγγα κόστους-οφέλους και να εξεταστεί εάν αξίζει να περιορίσουμε και να δυσχεραίνουμε την εκπαίδευση.

Το τρίτο είναι η πυκνότητα κυνηγών ως προς τις διαθέσιμες εκτάσεις. Ο συνωστισμός των κυνηγών-κυναγωγών δυσχεραίνει σοβαρά την εκπαίδευση και αυξάνει την ένταση της όχλησης με αποτέλεσμα να οδηγούμαστε και σε επιπτώσεις σε επίπεδο πληθυσμού. Το να αλληλο-καλύπτονται διαφορετικοί σκύλοι, να έχουν περάσει επανειλημμένα ή ακόμα και να ακούγονται άλλοι σκύλοι από δίπλα, υποβαθμίζουν την εκπαίδευση, αλλά και πολλαπλασιάζουν την όποια επίπτωση στο θήραμα. Συνεπώς σε χώρες με υψηλή πυκνότητα κυνηγών είναι προτιμότεροι οι χρονικοί περιορισμοί και ΟΧΙ οι χωρικοί με τον ορισμό περιοχών εκγύμνασης ή απολύτως απαγορευμένων εκτάσεων.


Προτάσεις για την εκπαίδευση των σκύλων

Οι κανονισμοί στην Ελλάδα, όπου βασίζονται στις Ζώνες Εκγύμνασης, είναι εντελώς σε λάθος βάση. Στην Κύπρο υφίσταται περισσότερη επιμέλεια και είναι προς την ορθή κατεύθυνση, ωστόσο διαφαίνεται πως προστατεύεται περισσότερο η κάρπωση από την εκπαίδευση.

Ειδικότερα, η «ήσυχη περίοδος» στην Κύπρο διαρκεί 4,5 μήνες (Μάρτιο – 15 Ιουλίου) και θα πρέπει να εξεταστεί, λαμβάνοντας υπόψη τα επιδημητικά θηράματα, εάν μπορεί να περιοριστεί στους τρεις μήνες.

Το υπόλοιπο διάστημα να επιτρέπεται σε όλη την έκταση των κυνηγοτόπων, ακόμα και εντός της κυνηγετικής περιόδου εκτός εάν προκύπτουν συχνά προβλήματα συνωστισμού και λαθροθηρίας (π.χ. με το πρόσχημα κυνηγίου τσίχλας και μπεκάτσας θηρεύονται λαγοί εκτός περιόδου). Τότε πολύ ορθά απαγορεύεται η εκπαίδευση στις ημέρες κυνηγίου αποδημητικών τον Ιανουάριο και Φεβρουάριο. 

Επιπλέον:

1)    Θα πρέπει εκτός του τριμήνου ησυχίας και εκτός κυνηγετικής περιόδου να επιτρέπεται η εκπαίδευση και στις περισσότερες απαγορευμένες εκτάσεις (στην Κύπρο αυτό είχε συμβεί κατά το παρελθόν). Έτσι θα απλώνει ο κόσμος, θα μειώνεται ο συνωστισμός και η όχληση στο θήραμα και θα επιβλέπονται οι περιοχές από τους νόμιμους κυνηγούς. 

2)    Περιοχές στις οποίες απαγορεύεται η θήρα και πρόκειται να επιτραπεί, θα πρέπει προηγουμένως να επιτρέπεται η εκπαίδευση, έτσι και το θήραμα προσαρμόζεται (πονηρεύει) και η εκπαίδευση ωφελείται.

3)    Πολύ σημαντική για τα κουτάβια ιχνηλατών η αδειοδότηση των περιφραγμένων χώρων εκπαίδευσης, προσοχή όμως στην κατάλληλη διαχείρισή τους και στις προδιαγραφές τους ώστε να μην αναπτύσσονται νοσήματα και άλλα ζητήματα.

4)    Για τους σκύλους φέρμας να επιτρέπεται, υπό προϋποθέσεις, η χρήση εκτρεφόμενων πτηνών σε περιοχές που δεν υπάρχουν άγριοι πληθυσμοί.

5)    Συνίσταται επίσης να απαγορευτεί η διατήρηση κυνηγετικών σκύλων σε ποιμνιοστάσια εντός ή πλησίον δασικών εκτάσεων, όπως και να συνοδεύουν τα κοπάδια.  

Όλα αυτά θα πρέπει να εξετάζονται σε ένα ολοκληρωμένο Σχέδιο Κυνηγετικής Διαχείρισης σε επίπεδο επαρχίας στην Κύπρο ή περιφερειακής ενότητας στην Ελλάδα.